ҮОМШӨ-ний даатгал

*Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй, аюулгүй ажиллагааны шаардлага, эрсдэл бүхий ажлын байрны хөдөлмөрийн

нөхцөлөөөс хамааран ялгаатай төлнө.

Даатгуулагчид олгох тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийн нөхцөл:

Дараах нөхцөл байдалд гарсан үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогод даатгуулагч өртсөн тохиолдолд шимтгэл төлсөн хугацаа харгалзахгүйгээр тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр олгоно. Үүнд:

• Ажлын байранд ажил үүргээ гүйцэтгэж байх үед;
• Ажил олгогч, эрх бүхий этгээд болон албан тушаалтнаас гаргасан шийдвэрийн дагуу албан томилолт, дайчилгаагаар ажиллаж, ажил үүрэг гүйцэтгэж байх үед;
• Ажлын цагаар ажлын байр, нэгж, хэсэг, салбарын хооронд ажил үүргээ гүйцэтгэхээр явж байх үед;
• Ажил эхлэхийн өмнө болон дууссаны дараа ажлын байранд амрах, багаж хэрэгслээ эмхэлж цэгцлэх, хувцсаа солих, усанд орох, ажил хүлээлцэх үед;
• Ажилдаа ирэх, буцах зам, ажил үүргийн дагуу сургалтад оролцох болон Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 93.1.1-д заасан амрах,хооллох завсарлагын үед;
• Хүчтэй цасан болон шороон шуурга, ган, зуд, үер, аянга, газар хөдлөлт, нуранги, хөрсний гулгалт үүсэх, гал түймэр, хүн, мал, амьтны гоц халдварт өвчин гарах аюулт үзэгдлийн үед;
• Үйлдвэрлэл, технологийн горим зөрчигдсөнөөс тоног төхөөрөмж, барилга байгууламж эвдрэх, нурах, цацраг идэвхт болон химийн хорт бодис алдагдах, дэлбэрэлт болох ослын үед;
• Олон улсын болон улсын хэмжээний спортын тэмцээнд оролцох явцад.

“Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр” гэж үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа алдсан даатгуулагчид үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сангаас түүний хөдөлмөрийн чадваргүй байх хугацаанд буюу хөдөлмөрийн чадвар нь сэргээгдэх хүртэл хугацаанд олгож байгаа мөнгөн хөрөнгийг хэлнэ.

Тэтгэвэр авах эрх, тэтгэврийн хэмжээ:

Даатгуулагч үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа 30 ба түүнээс дээш хувиар алдсан бол хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр тогтоолгон авах эрхтэй.

Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэврийг даатгуулагчийн сарын дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувиар тогтооно.

Даатгуулагчийн хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг Эрүүл мэндийн магадлалын зөвлөл тогтооно.

Даатгуулагчийн тэтгэвэр бодох сарын дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогыг дараах байдлаар тодорхойлно:

• Даатгуулагч 12 сар ба түүнээс дээш хугацаанд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн бол түүний хөдөлмөрийн чадвар алдахын өмнөх 12 сарын цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын нийлбэрийг 12-т хуваасан хэмжээгээр;
• Даатгуулагч 12 сараас доош хугацаанд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн бол түүний хөдөлмөрийн чадвар алдахын өмнөх шимтгэл төлсөн нийт цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын нийлбэрийг шимтгэл төлсөн сарын тоонд хуваасан хэмжээгээр;
• Даатгуулагч 1 сараас доош хугацаанд ажиллаж байх үед хөдөлмөрийн чадвараа алдсан бол ажилд томилсон шийдвэрээр тогтоосон цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын хэмжээгээр.

Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр авагч тэтгэвэр тогтоолгосноос хойш 12 сараас доошгүй хугацаанд хөдөлмөр эрхэлж, албан журмаар даатгуулан тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн бол тэтгэвэр авагчийн анх тэтгэвэр тогтоолгоход баримталсан сарын дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос тэтгэвэр тогтоолгосноос хойш шимтгэл төлсөн сар тутамд 0.125 хувиар, 2029 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн шимтгэл төлсөн сар тутамд 0.167 хувиар тооцон тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлнэ.

Тэтгэвэр олгох хугацаа:

Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэврийг даатгуулагчийн хөдөлмөрийн чадвараа алдсан өдрөөс эхлэн хөдөлмөрийн чадвар нь сэргээгдэх хүртэл, хэрэв тэтгэвэр авагч нас барсан бол нас барсны дараагийн сар дуустал олгоно.

Жишээ: Даатгуулагч нийгмийн даатгалын шимтгэлийг 2 жил төлж ажиллаж байгаад мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа 50%-иар алдсан, түүний дундаж цалин нь 1 800 000 төгрөг гэвэл:

            Бодолт:       Сард олговол зохих тэтгэвэр:

                                                1,800,000₮ *50% (ХЧАлдалтын хувь)= 900,000₮

Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр тогтоолгоход бүрдүүлэх баримт бичиг (цаасан, эсхүл цахим хэлбэрээр):

• Хөдөлмөрийн, эсхүл эрүүл ахуйн хяналтын улсын байцаагчийн баталсан “Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогыг судлан бүртгэсэн акт;
• Даатгуулагчийг ажилд томилсон тухай тушаалын хуулбар;
• Даатгуулагчийн цалин хөлсний тодорхойлолт (1 сараас доош хугацаанд ажилласан тохиолдолд)

Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэврийн доод хэмжээ:

Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сангаас олгох хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэврийн доод хэмжээг доор дурдсанаар Засгийн газар тогтооно:

• Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээ нь тухайн үед мөрдөж байгаа сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 75 хувиас багагүй байхаар;
• Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны хувь тэнцүүлэн тогтоосон тэтгэврийн доод хэмжээ нь тухайн үед мөрдөж байгаа сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 50 хувиас багагүй байхаар.

Засгийн газрын 2023 оны 239 дүгээр тогтоолоор баталсны дагуу хөдөлмөрийн чадвар алдсаны бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээ 550 000 төгрөг, хувь тэнцүүлэн тогтоосон тэтгэврийн доод хэмжээ 440 000 төгрөг байна.

“Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр” гэж үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас нас барсан даатгуулагчийн асрамжид байсан хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүдэд үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сангаас олгож байгаа мөнгөн хөрөнгийг хэлнэ.

Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр авах эрх:

Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас даатгуулагч нас барсан тохиолдолд түүний асрамжид байсан гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүн тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тогтоолгон авах эрхтэй.

Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тогтоолгох эрхтэй гэр бүлийн гишүүд:

• Төрсөн, дагавар, үрчлэн авсан 19 нас хүрээгүй хүүхэд (үүнд эцгээ нас барснаас хойш төрсөн хүүхэд хамаарна);
• Тэжээгчийн асрамжид байсан төрөлхийн хөгжлийн бэрхшээлтэй, эсхүл 19 нас хүрээгүй байхдаа хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон төрсөн, дагавар, үрчлэн авсан хүүхэд;
• Тэжээгчийн хууль ёсоор асран хамгаалж, харгалзан дэмжиж байсан төрөлхийн хөгжлийн бэрхшээлтэй, эсхүл 19 нас хүрээгүй байхдаа хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон ач, зээ;
• Тэжээгчийг нас барахын өмнө тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нийтдээ 20-иос доошгүй жил төлсөн өндөр насны тэтгэврийн насанд хүрсэн, эсхүл хөдөлмөрийн чадвараа 50 ба түүнээс дээш хувиар алдаж хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон эхнэр, нөхөр, тэжээн тэтгэх өөр хүнгүй эцэг, эх.

Даатгуулагчийн тэтгэвэр бодох сарын дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогыг дараах байдлаар тодорхойлно:

• Даатгуулагч 12 сар ба түүнээс дээш хугацаанд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн бол түүний хөдөлмөрийн чадвар алдахын өмнөх 12 сарын цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын нийлбэрийг 12-т хуваасан хэмжээгээр;
• Даатгуулагч 12 сараас доош хугацаанд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн бол түүний хөдөлмөрийн чадвар алдахын өмнөх шимтгэл төлсөн нийт цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын нийлбэрийг шимтгэл төлсөн сарын тоонд хуваасан хэмжээгээр;
• Даатгуулагч 1 сараас доош хугацаанд ажиллаж байх үед хөдөлмөрийн чадвараа алдсан бол ажилд томилсон шийдвэрээр тогтоосон цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын хэмжээгээр.

Тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийн хэмжээ:

Тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийг нас барсан даатгуулагчийн авч байсан дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос дараах хувь хэмжээгээр тогтоонo:

• хөдөлмөрийн чадваргүй 3 ба түүнээс дээш хүнтэй бол 100 хувь;
• хөдөлмөрийн чадваргүй 2 хүнтэй бол 75 хувь;
• хөдөлмөрийн чадваргүй 1 хүнтэй бол 50 хувь.

Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр олгох:

Тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийг хүүхдэд 19 нас хүртэл, хөдөлмөрийн чадвараа алдсан иргэнд хөдөлмөрийн чадвар нь сэргээгдэх хүртэл, тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нийтдээ 20-иос доошгүй жил төлсөн өндөр насны тэтгэврийн насанд хүрсэн иргэнд нас барсны дараагийн сар дуустал олгоно.

Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тогтоолгоход бүрдүүлэх баримт бичиг (цаасан, эсхүл цахим хэлбэрээр):

• Тэжээгчийн нас барсны гэрчилгээ, эсхүл эрх бүхий байгууллагын лавлагаа;
• Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тогтоолгох гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүний иргэний үнэмлэх, төрсний гэрчилгээний хуулбар, эсхүл эрх бүхий байгууллагын лавлагаа, шүүхийн шийдвэр;
• Гэрлэлтийн гэрчилгээний хуулбар, эсхүл эрх бүхий байгууллагын лавлагаа, шүүхийн шийдвэр

Тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийн доод хэмжээ:

Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сангаас олгох тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийн доод хэмжээг доор дурдсанаар Засгийн газар тогтооно:

• Тэжээгчээ алдсаны бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээ нь тухайн үед мөрдөж байгаа сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 75 хувиас багагүй байхаар;
• Тэжээгчээ алдсаны хувь тэнцүүлэн тогтоосон тэтгэврийн доод хэмжээ нь тухайн үед мөрдөж байгаа сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 50 хувиас багагүй байхаар.

Тэжээгчээ алдсаны бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээг нэг хүнд тухайн үед мөрдөж байгаа сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 50 хувиар, хоёр хүнд 75 хувиар, гурав ба түүнээс дээш хүнд 100 хувиар тус тус тогтооно.

Хуулийн энэ зохицуулалт болон Засгийн газрын 2023 оны 239 дүгээр тогтоолоор баталсны дагуу гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй 3 ба түүнээс дээш гишүүнд олгох тэжээгчээ алдсаны сарын бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээ 660 000 төгрөг, гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй 1-2 гишүүнд олгох тэжээгчээ алдсаны бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээ 550 000 төгрөг, хувь тэнцүүлэн тогтоосон тэтгэврийн доод хэмжээ 440 000 төгрөг байна.

ҮОМШӨ-ний даатгалын сангаас олгох хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж: 

Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж авах эрх:

Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан даатгуулагч хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж авах эрхтэй.

Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмжийн хэмжээ:

Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа түр хугацаагаар алдсан даатгуулагчид хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмжийг   шимтгэл төлж ажилласан хугацааг үл харгалзан түүний сарын дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогоос 100 хувиар тооцож олгоно.

Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмжийг ажлын өдрөөр тооцно.

Даатгуулагчийн тэтгэмж бодох сарын дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогыг доор дурдсанаар тодорхойлно:

• Даатгуулагч 3 сар ба түүнээс дээш хугацаанд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж ажилласан бол түүний хөдөлмөрийн чадвар түр алдахын өмнөх 3 сарын дундаж цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын нийлбэрийг 3-т хуваасан хэмжээгээр;
• Даатгуулагч 3 сараас доош хугацаанд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж ажилласан бол түүний хөдөлмөрийн чадвар түр алдахын өмнөх шимтгэл төлсөн нийт цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын нийлбэрийг шимтгэл төлсөн сарын тоонд хуваасан хэмжээгээр;
• Даатгуулагч 1 сараас доош хугацаанд ажиллаж байх үед хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан бол ажилд томилсон шийдвэрээр тогтоосон цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын хэмжээгээр.

Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж олгох:

Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмжийг хөдөлмөрийн чадвар алдсан өдрөөс эхлэн хөдөлмөрийн чадвар нь сэргээгдэх, эсхүл хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр авах эрх үүсэх хүртэл хугацаанд олгоно.

Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр авагчид тухайн тэтгэвэр тогтоолгосон өвчний оношоор хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсаны тэтгэмжийг давхардуулан олгохгүй.

 Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж авахад бүрдүүлэх баримт бичиг (цаасан, эсхүл цахим хэлбэрээр):

• Эрүүл мэндийн байгууллагаас олгосон эмнэлгийн хуудас;
• Хөдөлмөрийн, эсхүл эрүүл ахуйн хяналтын улсын байцаагчийн баталсан “Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогыг судлан бүртгэсэн акт.

Нас барсан даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэтгэмжийн хэмжээ

Тэтгэмжийн хэмжээ, олгох:

• Даатгуулагч үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас нас барсан бол түүний гэр бүлийн гишүүнд тэтгэмж олгоно.
• Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр авагч нас барсан бол түүний гэр бүлийн гишүүнд тэтгэмж олгоно.
• Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2023 оны 08 дугаар тогтоолоор баталсны дагуу нас барсан даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэтгэмжийн хэмжээ 2 000 000 төгрөг, амьгүй донор болж эс, эд, эрхтнээ бусдад шилжүүлсэн даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэтгэмжийн хэмжээ 3 500 000 төгрөг байна.

Нас барсан даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэтгэмж авахад бүрдүүлэх баримт бичиг (цаасан, эсхүл цахим хэлбэрээр):

• Даатгуулагчийн нас барсны гэрчилгээний хуулбар, эсхүл эрх бүхий байгууллагын лавлагаа, шүүхийн шийдвэр;
• Даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүний иргэний үнэмлэхний хуулбар, эсхүл эрх бүхий байгууллагын лавлагаа.
• Даатгуулагч амьгүй донор болсон тухай эрүүл мэндийн байгууллагын тодорхойлолт.

Эрүүл мэндийн нөхөн сэргээлт:

Даатгуулагч үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа алдсан бол үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сангаас дараах эрүүл мэндийн нөхөн сэргээлтийн зардлын төлбөрийг олгоно:

• Хөдөлмөрийн чадварыг нөхөн сэргээхтэй холбогдсон протез, ортопедийн;
• Сэргээн засах болон сувиллын тусламж, үйлчилгээний;
• Сэргээн засах төв болон сувилалд ирэх, буцах унааны.

Сэргээн засах болон сувиллын тусламж, үйлчилгээний төлбөрийн хэмжээ:

Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа алдсан даатгуулагчийг сувилах сувиллын тусламж, үйлчилгээний хувьсах зардлын хэмжээ Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2023 оны 10 дугаар тогтоолоор баталсны дагуу нэг хоногт 70 000 төгрөг байна.

Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн төлбөр:

• Хөдөлмөр эрхлээгүй, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр тогтоолгон авч байгаа тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн төлбөрийг түүний хөдөлмөрийн чадвараа алдсан хугацаанд үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сангаас төлнө.
• Хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сангаас тэтгэврийн даатгалын санд төлнө.